Kosova’da bulunan Peja, ya da Türkçe adıyla İpek, hem tanıdık bir atmosfere hem de keşfe değer birçok güzelliğe sahip bir kent.
Kosova’nın ve Balkanlar’ın güzel kenti İpek’teyiz. Onun birden fazla ismi var. Biz Türkiye’de İpek diyoruz. Arnavutlar Peja (Peya), Sırplar ise ona Pec (Peç) diyor. Kosova’nın gizli bir köşesinde ziyaretçilerini bekleyen İpek, yeşil tabiatı, temiz havası, tarihi ve yöresel tatları ile güzel bir rota oluşturuyor. Sokaklarında ve çarşılarında dolaşırken görerek, keşfederek yabancılık çekmediğimiz İpek kenti, tıpkı bir Anadolu kenti gibi. Lumbardhi Nehri kenarına kurulu şehir için şimdi detaylara bakalım.
İpek 12. yüzyılda kurulan Sırp Ortodoks Kilisesi’nin patrikhanesinin kurulduğu yer olması nedeniyle Sırp tarihinde önemli bir yer tutar. Bölgeye ilk yerleşimler 6. ve 7 yüzyıllarda Slav göçleri ile yaşanmış. Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti 1389 yılında Kosova Savaşı ile başlamış. Ancak bu tarihten önce de Müslüman olmayan Türk yerleşimlerinin (Macar gibi) bölgede olduğu çeşitli kaynaklarda doğrulanıyor. Balkan Savaşları sonucunda kaybettiğimiz topraklar arasında kalan kent, 22 Mart 1913 Londra Sefirler Toplantısı sonucunda Sırbistan sınırları içinde kaldı.
Son lideri Tito’nun ölümünden sonra, Yugoslavya’nın dağılması ile Sırbistan sınırları içinde yer alan Kosova, Karadağ ile Sırbistan’ın bir parçası oldu. Uzun yıllar Sırbistan-Karadağ olarak bilinen ülke Kosova’nın ve Karadağ’ın ayrılması ile bölündü.
Sırbistan’ın milliyetçi ve baskıcı politikaları 1998 yılında Kosovalı Arnavutlar ile Sırplar arasında bir savaş başladı. NATO’nun müdahalesi ile biten savaş sonrasında Kosova 10 yıl boyunca Birleşmiş Milletler’in idaresinde kaldı. 17 Şubat 2008’de Kosova Meclisi’nde alınan kararla bağımsızlığını ilan etti.
İpek tarihi ile ilgili diğer bir bilgi de şehrin içinde Osmanlı’dan yadigar yapıların olması. Camiler, çarşılar ve diğer Osmanlı izleri onu bizden bir şehir yapmaya devam ediyor. İstiklal marşı şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un babası İpekli Tahir Efendi’nin memleketi İpek’tir.
İpek’e ülkemizden ulaşmak için en uygun seçenek Kosova’daki tek havalimanı olan Priştine Havalimanı’nı kullanmak. İstanbul’dan Priştine’ye düzenli uçak seferleri yapılıyor.
Havalimanından ulaşımda en pratik çözüm ise araç kiralamak. İpek’e toplu ulaşım için ise havalimanından önce yakın mesafedeki başkent Priştine’ye taksi ile ulaşım (15 km) sağlayıp oradaki otogardan (Priştine otogarı) kalkan otobüsleri kullanabilirsiniz. İpek kenti, Tiran, Üsküp, Priştine, Prizren, Podgorica ve Belgrad gibi şehirlere yakın. Çoğu gezi rotaları bu şehirleri içine alan bir tur oluşturuyor. Siz de benzer bir rota düşünüp, gidiş veya dönüş rotanızı Kosova üzerinden belirleyerek 3-5 gün içinde farklı ülkeleri içine alan plan yapabilirsiniz.
Ancak rotanızı oluştururken şuna dikkat edin, Sırbistan’dan Kosova topraklarına geçebilirsiniz fakat Kosova’dan Sırbistan’a geçemezsiniz. İki ülke arasındaki savaş sonrası problemler tamamen çözülebilmiş değil maalesef. O yüzden her ihtimale karşı bu iki ülkeyi aynı anda içeren bir gezi rotanız olmasın.
İpek’i ziyaret ederken neler yiyebilirsiniz? Kosova’da aç kalmazsınız diyorum. İpek de bu söylemi övgüyle sahipleniyor. Sadece İpek’te değil Balkan topraklarında bizim damak tadımıza uygun çok seçenek var. Başlangıç noktamız tatlı olsun diyerek tatlıdan başlayalım. Neden diye soracaklar için şöyle bir yanıtımız olsun: Bölgede ana yemek gibi olmazsa olmaz bir unsur tatlı. Çorbasız bir menü olur ama tatlısız olmaz!
Embeltore Adriatik : Tatlı deyip tatlıdan giriş yapıyoruz. 1974’ten beri üç kuşaktır süren aile işletmesi İpek’in en tatlı pastanesi olma şerefini taşıyor. Bu pastane dükkanı yöresel tatları denemeniz açısından güzel bir fırsat. Smokvica, Baklava, Frigo öne çıkan lezzetlerken İpek’in en iyi bozalarının burada üretildiğini de belirtmeliyim. Eğer buradaki bozayı içerseniz Türkiye’de boza içmediğinizi anlayacaksınız. Rahatlıkla Türk olduğunuzu söyleyin, bu topraklarda Türkiye çok seviliyor.
Era Restaurant: İpek’in şehir manzarasına sahip en güzel restoranlarından biri Era. Tepeden İpek manzarası eşliğinde balıktan kebaba kadar geniş bir menüsü bulunuyor.
Shtepia Alpike Ranch: Kente hakim bir tepede kurulu diğer bir lokasyonda ise Shtepia var. Yukarıdaki Era ile benzer konsepte sahip mekanı diğerlerinden ayıran ise Adventure etkinlikleri barındıran bir parkı kapsaması.
Art Design: Bazen görüntü çok şeyi değiştirebilir. Art Design bölgenin tasarımı ile öne çıkan restoranı olarak keyifli bir yemek ile sizi mutlu edebilir.
Kulla e Zenel Beut: Sırada kentin en çok yorum alan restoranı var. En çok yorum alanlardan biri olması sizi burayı tercih etmenize neden olabilir. Unutmadan yemek seçeneklerinden bahsetmişken İpek’in adını kendinden almış birası Peja (Peya diye okunuyor) var. Şehrin içinde birçok mekanda görebilirsiniz.
İpek’te nereleri gezmeden dönmemelisiniz?
Bayraklı Cami (Xhamia e Pejës): Osmanlı’nın İpek’teki en önemli eserlerinden biri. 15. yüzyılda inşa edilen cami, ziyaretimiz sırasında ülkemizin kurumu TİKA tarafından restorasyondaydı. Caminin II. Mehmed’e yani Fatih Sultan Mehmed’e adandığı biliniyor. Diğer adları Çarşı veya İpek/Peja Cami.
Peja Ortodoks Kilisesi (Orthodox Church of Peja): Yazının başında bölgenin Sırplar tarafından tarihi bir önemi olduğunu belirtmiştik. İşte bunun sebebi 13. ile 14. yüzyıllar arasında bölgede kurulmuş olan Ortodoks Patrikhanesi. Patrikhane ve kalıntılar UNESCO Dünya Mirası listesinde ve koruma altında.
İpek Çarşısı: İpek Çarşısı tıpkı Anadolu kentlerinde gördüğümüz çarşılar gibi iki katlı yapıların alt katlarındaki sıralı kuyumcular, perakendecilerin bulunduğu bir çarşı olarak kentin en kalabalık yerlerinden biri. Çarşının diğer ucunda Çarşı Cami (Bayraklı) sizi karşılıyor. Burada gözünüzü rahatsız edecek tek şey sanırım cadde boyunca uzanan elektrik kabloları olabilir.
Rugova Kanyonu: Kosava’da ve İpek kentiydeyseniz kesinlikle Rugova Kanyonu ile ilgili bir plan yapmalısınız. Karadağ sınırında Arnavutluk Alpleri’nde bulunan bir nehir kanyonu olan Rugova, İpek’in görülmesi gereken yerlerin başında geliyor. 25 km uzunluğu ve neredeyse 1000 metreyi bulan derinliği ile sadece bölgenin değil Avrupa’nın da en’leri arasında yer alıyor. Kanyon boyunca uzanan M9 karayolu boyunca sayısız doğal güzellik göreceksiniz.
Beyaz Drin Şelalesi (Ujëvara e Drinit të Bardhë): İpek’in kuzeyinde M106 karayoluna yakın mesafede Rodac bölgesinde Dirini nehrinin kaynağı olan aynı isme sahip bir şelale bulunuyor. Nehir üzerinde birçok turistik işletme ve restoran göreceksiniz.
İpek’te yukarıda bahsettiklerimizin dışında, merkezdeki Haxhi Zeka meydanına yakın konumda olan ve Etnografya Müzesi olarak kullanılan tarihi konak Konaku i Tahir Beut, tarihi yeldeğirmeni Mulliri i Haxhi Zekës, yapısı ve ismi ile dikkat çeken Tahtalı Cami, kentin en eski camilerinden Kurşunlu Cami ile Defterdar Cami görülecek tarihi yerler arasında.
Gelelim İpek hakkında kısa kısa notlara…
İpek şehrinin nüfusu 190 bin kişi olarak tahmin ediliyor. Bu sayı bu kenti Kosova’nın büyük şehirlerinden biri yapıyor.
İpek, Balkanların en çok Müslüman nüfusa sahip bölgesi Sancak ile komşu. Sancak bölgesi Sırbistan toprakları içinde yer alıyor.
İpek kentine komşu diğer kent ise Yakova. Eski bir Türk şehri olan Yakova’da Eski Çarşı, Hasan Baba Türbesi, Mahmut Paşa Cami, Saat Kulesi, Şeyh Emin Tekkesi, Bektaşi Tekkesi, Etnografya Müzesi ile Hadım Cami dikkat çeken turistik noktalar.
İpek ve dolayısı ile Kosova’nın da damak tatları ziyaretinizde sizi mutlu edecek. Sucuklu somun, börekler, kebaplar, köfteler ile sebzeli tava, imam bayıldı, ciza biber gibi yemekler öne çıkıyor.
İpek kentini ziyaret etmek için bahar aylarını tercih edebilirsiniz. Bir gece konaklamalı iki gün yeterli olur.
Kosova ve dolayısı ile İpek, Türk vatandaşları için vizesiz. Pasaportunuzu cebinize koyup uçağınıza rahatlıkla binebilirsiniz.
İpek kenti bütçe olarak sizi üzmeyecek sınırlı sayıdaki Avrupa kentlerinden biri. Euro para birimini kullanan Kosova’da gideceğiniz birçok restoranda, kişi başı 15 Euro’luk bir tutarı geçmek için gerçekten çok yemek yemelisiniz.
Kentte Eylül ayında bal günleri fuarı ve Haziran ayında ise kurtuluş günü şenlikleri düzenleniyor.
Kentin bir de aynı isimli birası var. Fabrika turları henüz yok fakat birçok etkinlikte isimlerini göstermişler.
