Kasetler ilk çıktığında, plağın sonu geldi diye düşünülmüştü. Oysa günümüzde kaset değerini tamamen yitirse de plaklar her geçen gün değer kazanıyor.

Plağın yerini kasetin ve CD’nin alışının üzerinden neredeyse çeyrek asıra yakın zaman geçti. Fakat plak, özellikle geçtiğimiz yıl inanılmaz bir yükseliş yakaladı. Öyle ki 2014’ün aralık ayında, İngiliz müzik endüstrisi tarafından yapılan açıklamada plak satışlarının 18 yıl içinde en yüksek rakama ulaştığı haberi verildi. Yine Amerika’da, plak satışlarının geçtiğimiz yıl yüzde 52 gibi yüksek bir artışa ulaştığı açıklandı. Peki plak satışlarının bu kadar yükselmesinin ardında yatan asıl sebep ne? Plağın kendine has o büyüleyici, çıtırtılı sesi mi? Yoksa sadece eski günlere duyulan nostaljik özlem mi?

Aslında birçok insanı kendine müptelası yapan o büyülü ses, plağın üzerindeki kanallara işlenen ses dalgalarına, pikap iğnesinin sürtünmesi sonucunda oluşuyor. Bu da eski bir teknoloji olsa da plağı ses açısından gerçeğe en yakın seçenek haline getiriyor. Kaldı ki İngiliz müzik firması Rough Trade’in yöneticisi Stephan Godfroy da genç kuşağın dinleme zevki açısından yeni fark ettiği plağı tercih etmesini, “Dijital indirme ve cep telefonları müziği kolay elde edilebilir ve taşınabilir kılıyor, ancak plak gibi kaliteli bir ses sunmuyorlar. Post -dijital dönem diyebileceğimiz bu yeni çağda gerçek değer öne çıkacak” sözleriyle açıklıyor. İngiltere’de ve Avrupa’da plağın tekrar yükselişe geçmesindeki en büyük etkenlerden biri de Pink Floyd’un son albümü Endless River’ın plak baskısının yayınlanması oldu. İngiltere’de çıkışının birinci haftasında 6 bin satış yapan Pink Floyd, bu yılın en çok plak satışı yapan üç grubundan biri. Türkiye’de de durum pek farklı değil. Pink Floyd’un son albümünün plak baskısı, burada da kısa sürede yüksek oranda alıcı buldu ve stoklar tükendi. Üstelik plak fiyatı CD’ye oranla hayli yüksek olmasına rağmen. Dahası albümü satın alanların büyük oranda genç dinleyiciler olduğu düşünülürse, bu hiç de azımsanacak bir gelişme değil.

Müzik endüstrisinde plağa olan rağbetin her geçen gün artması, müzik yapımcılarının da yeni arayışlara girmesine ve son yılların trendi ‘reissue’ akımının ortaya çıkmasına sebep oldu. Eski albümlerin, plak şirketleri tarafından yeniden basılması sonucunda ortaya çıkan bu akım, sadece müzik piyasası için geçerli değil elbette. Sinema filmleri ve kitaplar da çeşitli eklentilerle genişletilmiş olarak piyasaya sürülüyor. Öyle ki günümüzde sadece eski albümleri yeniden basmak için kurulmuş plak şirketleri bile var. Bu durum da özellikle kaset ve CD hegemonyasının hüküm sürdüğü dönemde çıkan albümlerin plak baskısına kavuşan koleksiyonerleri çok mutlu ediyor. Reissue albümler, kapakları ve yanlarında çıkan poster ve kitap gibi ekstra eklentilerle de çok sayıda bonus materyal sunuyor. Özellikle orijinal baskılar için ciddi miktarları gözden çıkarmak gerektiği düşünülürse, reissue plaklar fiyatları nedeniyle de müzikseverler için son derece cazip.

Tüm bu gelişmelerin dışında özellikle büyük şehirlerde artık sadece plak satan dükkanlar mevcut. Büyük müzik mağazalarında günümüzde tek bir kaset bulunmazken, güncel plakların birçoğunu görmek mümkün. Bununla birlikte plak koleksiyoncularının rüyalarını süsleyen esas plaklar, genelde ilk orijinal baskılar. Özellikle tekrar basımı yapılmayan ve nadir bulunan plaklar için ciddi paralar ödeniyor, pazarlıklar yapılıyor. Tabii gerçek bir koleksiyoner olmak için plak kültürü konusunda bilgili olmak şart.

Sonuç olarak plaklar, özellikle yetişkinler açısından hiç kuşkusuz nostaljik bir etkiye sahip. Koleksiyonerler için ise plak zaten hiçbir zaman değerini kaybetmedi. Yine de müziğin çoğunlukla cep telefonlarından ya da dijital müzik çalarlardan sıkıştırılmış formatlarda dinlendiği, müzikte kalitenin pek de aranmadığını düşündüğümüz günümüzde, plağa olan yüksek talep, bazı gerçek değerlerin kolayca yok olamayacağını düşündürüyor insana.

Plaklar Konusunda Bilmeniz Gerekenler

Eğer siz de plak koleksiyonerliğine adım atma konusunda hevesliyseniz ve plak toplamaya yeni başlıyorsanız, bu ipuçları işinize yarayacak.

Hangi Plak Değerlidir?

Bir döneme damgasını vurmuş albümler genelde çok satıldığından, bu albümlerin ikinci ellerini bulması da kolay olur. Ancak bazı albümler çok güzel olmasına rağmen, değeri o dönemde anlaşılamamış ve çok satmamış olabiliyor. İşte bu plaklar zaman içerisinde değerleniyor ve çok yüksek fiyatlara alıcı buluyor. Yani en sevilen sanatçıların en çok bilinen plaklarına, özel durumlar dışında büyük paralar vermenize gerek yok. Ayrıca özellikle eski plakların değerlerini yükselten bir diğer önemli unsur da kapakları. Sahaflarda bulacağınız bazı plaklar, orjinal kapaklarıyla satılmıyor olabilir. Kapağı olmayan plağın değerinin azaldığını aklınızdan çıkarmayın.

Plak Satın Alırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Üzerlerindeki kırık ve çatlaklar plağın değerini düşürür. Bazı çatlakları, plağın kanallarını ışığa tutarak görebilirsiniz. Ayrıca plağın çok kullanılması durumunda bu kanallar çok derinleşir ve cızırtılar artar. Eğer kullanılmış bir plak satın alacaksanız, az kullanılmış olanını bulmaya çalışın. Hepsinden yeterince çıtırtı geliyor, merak etmeyin.

Long Play ve 45 likler

Bazı koleksiyoncular sadece 45 lik toplar, hani şu küçük plaklar. Dakikada 45 devir dönen bu sevimli plakların her iki yüzünde birer şarkı bulunur. 45’likler için günümüz single larının plak versiyonları da diyebiliriz. Geçmişte her müzisyene hemen albüm yapma şansı tanınmıyordu. Bu nedenle sanatçıların piyasadaki şansı önce 45 liklerle ölçülüyordu. Genelde bu plakların bir yüzünde esas şarkı, diğer yüzünde ise plak boş kalmasın diye kaydedilmiş başka bir şarkı oluyordu. Bir müzik albümünün tamamından ya da seçme 8-10 parçadan oluşan plaklar ise Long Play (LP) olarak adlandırılıyor. Bir de en ilkel plak türü olan taş plaklar var ki bunlar, çok kırılgan olmaları nedeniyle kullanımı dikkat isteyen plak türleri arasında yer alıyor ve sadece gramofon ya da motoru 78,26 devri destekleyen pikaplar ile okunuyor.

Pikaplar

Plak koleksiyonu yapmaya niyetliyseniz, mutlaka eski bir pikap alacaksınız diye bir kural yok. Yine de eski bir cihaz almaya karar verirseniz, özellikle iğne değiştereceğiniz zaman sıkıntı yaşamamak için Türkiye de çok kullanılan bir modeli tercih etmenizde fayda var. Bununla birlikte Türkiye’de az kullanılan modellerin iğnelerine de yurt dışındaki web sitelerinde rastlayabilirsiniz.

Günümüz teknolojisiyle üretilen yeni pikaplarda ise seçenekler sınırsız. Öyle ki bazı yeni nesil pikaplar, MP3 çalabiliyor ya da Apple ürünleriyle uyumlu çalışabiliyor. Ayrıca piyasadaki plaklar kendinden amfili ve amfisiz(dek) olmak üzere ikiye ayrılıyor. Elinizde hali hazırda bir amfi ve buna bağlı dek cihazlar yoksa, işe amfili bir pikap satın alarak başlayabilirsiniz.

Ceren Öztuna Kaynakcı