Ortak bir geçmişe, komşu kültürlere ev sahipliği yapmış; en önemlisi de Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu şehir olan Selanik’ten gezi notları…
Yunanistan’ın ikinci büyük kenti Selanik’i tarihten bugüne yücelten iki lider var. Bunlardan ilki Büyük İskender, diğeri ise Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk.
Selanik hakkındaki yazıma başlamadan şehrin tarihi hakkında bazı bilgiler vereyim:
• Kent M.Ö. 315 yılında Kassandros tarafından kurulmuş. İsmi, Büyük İskender’in kız kardeşi Thessalonike’den geliyor. Kassandros, Makedon tahtında söz sahibi olmak için yapmış bunu. İskender ile başlayan Makedon hakimiyeti, M.Ö 168’de Roma, sonrasında sırasıyla Bizans, Osmanlı ve Yunan hakimiyeti ile devam etti.
• Osmanlı döneminde devletin en büyük ikinci kenti olan Selanik, Osmanlı’nın izlediği politikalar ile tamamen bir ticaret şehrine dönüşmüştü. Kozmopolit bir yapıya sahip kentte yıllarca Rumlar, Türkler ve Yahudi toplumu birlikte yaşamışlar. Özellikle Yahudiler İspanya’da yaşanan Engizisyon’dan (Hristiyanlaştırma politikası) kaçarak Osmanlı’ya sığınmışlardı. 1492’de İspanya’dan kovulan Yahudilerin sığındığı şehirlerden biri de Selanik oldu.
• Sabetaycılık, Sabetay Sevi’nin kurduğu ve kendisini Mesih ilan ettiği Yahudi öğretilerine dayanan inanç bütününe verilen isim. Ona en çok inanan kentlerin başında ise Yahudi Cemaatinin yoğun olarak yaşadığı Selanik vardı. Selanik’te Sabetaycılık, bulunduğu dönemde ve sonrasında devam etti. Hatta birçok ünlü ismin bu topluluğun üyesi olduğu da söyleniyor.
• Bir diğer ilginç konu ise Makedonya ile Yunanistan’ın çözemediği kimin Makedon olduğu konusu. Şöyle ki, 1991’de dağılan Yugoslavya’nın bir parçasını oluşturan Makedonya, bağımsız olunca kendi ataları olarak gördüğü Büyük İskender’e ithafen devletin adını Makedonya koydular. Ancak Selanik bölgesi de Yunaninstan’ın Makedon bölgesi olarak biliniyor ve Yunanistan bu nedenle isme karşı çıktı. Yunanistan, ülkenin isminin değiştirilmesini talep ederken, Makedonya ise İskender’in ülkesinde hiç Yunanca konuşulmadığını, Slavca konuşulduğunu iddaa etti. Son olarak Makedonya, yapılan anlaşma ile ismini Kuzey Makedonya olarak Haziran 2018’de değiştirdi ve Yunan Hükümeti ile el sıkıştı.
Selanik’te ulaşım konusuna gelirsek, Yunan alfabesini okumak zor olduğu için ulaşım konusunda bunun güçlüğünü zaman zaman yaşayabilirsiniz. Şehre İstanbul’dan ulaşım için iki yol var. İlki havayolu, diğeri karayolu. İstanbul’dan düzenli uçuşların yapıldığını belirtip ulaşımda uçak tercih etmenin pratik olacağını söyleyebilirim. Uçaktan indikten sonra 78 no’lu otobüs ile şehir merkezine doğru yol alabilirsiniz.
Tabi birçok kişinin tercih ettiği gibi Selanik’i turla da gezebilirsiniz. Kendi aracınız ile seyahat etmek isterseniz, aracınızın yeşil sigortası ile uluslararası ehliyetinizin olması zorunlu. Yunanistan için Schengen vizenizin olması gerektiğini söylemeye gerek yok sanırım.
Şehir içinde ise ayrı bir ulaşım aracına çok gerek duymayacaksınız. Genellikle gezilecek yerler birbirlerine yürüme mesafesinde.
Peki Selanik gezisi için kaç gün ayırmak gerekir? Yorulmadan, eğlenerek ve gezerek ayırabileceğiniz 2 gece 3 günlük bir süre size yetecek. Ama “Şöyle bir panaromik göreyim yeter, kalelere tırmanmaya gerek yok,” derseniz bir günlük süre bile kafi gelebilir.
Şimdi gelelim Selanik’te mutlaka görmeniz gereken yerlere…
Atatürk’ün Evi
İşte Selanik’in en güzeli. Atatürk’ün 1881 senesinde doğduğu Selanik Atatürk Evi, 1870 yılında yapılmış. Baba Ali Rıza Efendi’nin vefatının ardından kiracı oldukları bu evden masrafların çokluğu nedeniyle taşınmışlar.
Evin geniş bir avlusu ve bahçesinde bir de nar ağacı var. Düşmanlarını bile kendisine hayran bırakan lider Atatürk’ün evi 1935 senesinde Türkiye’ye hediye edildi. Bugünkü haline ise 2013 yılında restorasyonun ardından gelen evde, eşyalar kaldırılmış, yerine duvarlarda Atatürk’ten izlenimler taşıyan fotoğraflar yerleştirilmiş.
Tabii ki Atatürk’ü anlatmaya ne fotoğraflar yeter, ne de video kayıtları. Ölümünün ardından geçen yıllar sonra bile, ortaya koyduğu politikaların, fikirlerin yıllarca yaşadığını görüyor ve onu daha da çok özlüyoruz.
Beyaz Kule
Kentin simgesi olarak bilinen Selanik Beyaz Kule, 12. yüzyıldan kalma bir Bizans eseri. Bugünkü haline 1430’da Sultan II. Murat tarafından kenti savunmak maksadı ile getirilen kule hapishane olarak kullanılmış. İçinde infazlar ve işkenceler yapılan kule sonradan beyaza boyanmış. Yunanistan bu kötü şöhreti unutturmak için bu işlemi gerçekleştirse de, zamanla boyanın etkisi yok olmuş ve kule orjinal rengine bürünmüş.
Kule, içindeki sarmal merdivenlerini tırmandıktan sonra tepesinden panaromik fotoğraflar çekebileceğiniz bir mekan olarak hizmet veriyor. En güzel gün batımı fotoğraflarını yakalayabileceğiniz Beyaz Kule ayrıca içindeki katlarda sergilenen askeri, antik eserlere de ev sahipliği yapıyor.
Galerius Zafer Takı
Dönemin hakim gücü Romalıların M.S. 4. yüzyılda İmparator Galerius’u onurlandırmak adına inşa ettikleri bir yapı. Takın üzerinde yer alan kabartmalar MS. 297’de Persler ile yapılan savaşların tasvirlerini simgeliyor. Üç kemerli dikdörtgen şeklinde inşa edilmiş yapı dönemin Galerius Sarayı ile bağlantılı olup, büyük ibadethane Rotunda ile bağlantı sağlıyormuş. Günümüzde sadece iki kemeri ayakta kalmış olsa da üzerindeki kabartmalar çok net bir şekilde görülebiliyor. Bir buluşma mekanı olarak kullanılan yer turistlerin popüler ziyaret noktalarından.
Arkeoloji Müzesi
Tarih öncesi dönemden Helenistik ve Roma dönemine kadar birçok tarihi eseri bünyesinde barındıran Selanik Arkeoloji Müzesi, modern bir tarz inşa edilmiş. Ülkenin en önemli müzelerinden biri olan mekan her gün saat 8’e kadar açık.
Selanik Korniş
Sahil boyunca uzanan kafelerin ve yürüyüş yolunun olduğu ana caddenin ismi Leoforos Nikis. Korniş’i herkes bir yere benzetebilir, Ben Çanakkale Kordon’a benzettim mesela. Özellikle akşam saatlerinde buralarda turlamak oldukça keyifli.
Rotunda
Rotunda silindir anlamına gelen bir kelime. Yapı, Zafer Takı’nın hemen yanında bulunuyor. 306 yılında dönemin imparatoru Galerius tarafından yaptırılmış. Romalılardan sonra Osmanlı Dönemi’ne kadar Hristiyan kilisesi olarak kullanılmış, sonrasında minare eklenerek camiye çevrilmiş. Selanik’teki en eski yapılardan biri olan Rotunda, İstanbul’daki Ayasofya gibi müzeye çevrilip Dünya Kültür Varlıkları listesindeki yerini alan bir eser. Dünya üzerinde Roma döneminden kalma ve farklı inanışlara ev sahipliği yapmış en ünlü üç yapı var: İstanbul Ayasofya, Rotunda ve Roma’daki Pantheon.
Selanik Ayasofyası
Adını İstanbul’daki Ayasofya’dan alan katedral, eski bir kilise kalıntıları üzerine 8. yüzyılda inşa edilmiş. Ayasofya’ya benzerliği ile dikkat çeken yapı şehirdeki Bizans eserlerinden biri. Selanik Ayasofyası’nın dışı kadar içi de görsel Hristiyanlıktaki önemli olayları anlatan resim ve görsel öğeler ile süslü.
Apsidal Hall of Galerian Complex & Sigkrotima Galerius
Bu bölge şehir kapısı olan takın yakınında yer alıyor. Burada Roma İmparatoru Galerius tarafından inşa ettirilen hamam, bazilika, apsidal salon ve sarnıçlar bulunuyor. Şu anki görünümü kalıntı şeklinde olan yapılar şehir merkezinde yürürken dikkatinizi çekecek.
Yedikule
Selanik şehrini tepeden gören müthiş panoramik manzarası ile kentin kuzey sırtlarıda yer alıyor ve eski Türk mahallesinin etrafını çevreliyor. Kuzey kulelerinin yapımı 4. yüzyıla, güneydekilerinki ise 12. yüzyıla tarihleniyor. Yedikule’yi ziyaret ederseniz yakınında bulunan Bizans döneminden kalma manastırı da rotanıza ekleyin. Aynı bölgede Bizans surları Eptapyrgio’yu da göreceksiniz.
Aziz Dimitrios Kilisesi
1988 yılında UNESCO Kültür Mirası listesine alınan Aziz Dimitrios Kilisesi 5. yüzyılda inşa edilmiş. İsminin verildiği Aziz, Romalı askerler tarafından işkence ile öldürülmüş ve yapının yakınındaki bir su kuyusuna atılmış. Aziz’in ölüm yıl dönümlerinde kente güzel bir koku yayıldığı söylenirmiş, sonrasındaysa kentin koruyucusu olarak anılmaya başlanmış.
Aristotelous Meydanı
Kentin ana meydanı olan Aristotelous Meydanı, 1918’de Fransız mimar Ernest Hebrard tarafından tasarlandı. 1917’deki büyük bir yangın sonrası, burada var olan çarşıların ortadan kaldırılması ile tasarlanan meydan kutlama ve toplanma merkezi olarak şehrin merkezinde yer alıyor.
Diğer Gezilecek Yerler
Selanik’te bir sinema müzesi olduğunu belirtelim. Şehrin liman bölgesinde Yunan sinema tarihini anlatan çeşitli film gösterimlerine denk gelebileceğiniz, bir barı ve kütüphanesi de olan bölgeyi ziyaret edebilirsiniz. Hemen yanında ise bir fotoğraf müzesi var. Sahil kesiminde sıralanmış şemsiyeleri görmemeniz imkansız. Bir Bienal kapsamında Yunan sanatçı Zongolopoulos tarafından tasarlanmış.
Bezesten Osmanlı döneminden kalma, ağırlıklı olarak kumaşların satıldığı eski bir çarşı olarak yapılmış.15. yüzyıldan beri ayakta ve hareketli.
Bizans Kültür Müzesi vakit bulup ziyaret edemesek de kentin önemli Bizans eserlerini barındıran koleksiyona sahip bir müze. Müzede mozaiklerden resimlere, geniş bir yelpazede eserler bulunuyor.
